Het Iraanse volkslied klinkt, maar de voetballers van Iran houden de kaken op elkaar. Niet meezingen als protest tegen de gewelddadige en dodelijke repressie van vrouwenrechten in eigen land. De regenboogkleuren zijn verboden, maar op het WK voetbal in Qatar ontbreken andere politieke statements niet. De moed is indrukwekkend, maar de zakelijke belangen zijn groter.
De volkslied-staking van het Iraanse elftal kwam eigenlijk onverwacht. Voor vertrek naar Qatar waren de voetballers nog op audiëntie geweest bij president Ebrahim Raisi. Deze man is verantwoordelijk voor de tienduizenden arrestaties, de martelingen en de moorden, die gepleegd worden om de opstand de kop in te drukken. Raisi was ook mede-verantwoordelijk voor de massamoorden op politieke tegenstanders in 1988.
Of de president de ontmoeting met de voetballers had afgedwongen is niet duidelijk, maar veel Iraniërs zagen het onderonsje met Raisi als steunbetuiging van de voetballers aan het regime. Daarom was de weigering het volkslied mee te zingen een onverwachte daad van verzet. We zagen een vrouw op de tribune klappen en huilen voor het gebaar en de moed van het elftal.
Het regime in Iran krijgt de protesten er maar niet onder. Startschot was de dood van de 22-jarige Mahsa Amini in een politiecel. Een dag eerder werd zij op 16 september door de zedenpolitie opgepakt, omdat zij haar haar te weinig bedekt zou hebben.
Mensenrechtenorganisaties
Volgens mensenrechtenorganisaties zijn er bij de protesten sindsdien al 15 duizend mensen opgepakt. Van hen wacht een deel de doodstraf. Dat de protesten desondanks doorgaan is onvoorstelbaar moedig. En dat zijn de politieke statements van de Iraanse sporters ook.
Grote indruk maakte wandklimster Elnaz Rekabi die op een internationaal atletiektoernooi in Seoel zonder de verplichte hoofddoek een wand beklom. Ook het nationale basketbalteam van de Iraanse vrouwen deed gezamenlijk de hoofddoek af uit protest tegen de harde repressie van vrouwenrechten in Iran.
Zonder gevaar is dat allerminst. Wandklimster Rekabi verdween enige tijd van de radar. Zij werd vanuit Seoel vervroegd naar huis gevlogen. Terug in Iran werd ze gedwongen tot een verklaring en volgens de laatste berichten leeft zij onder huisarrest. Haar lot is onduidelijk.
Twee jaar geleden werd oud-worstelkampioen Navid Afkari ter dood veroordeeld en geëxecuteerd wegens deelname aan de demonstraties in 2018. Zijn broer zit voor hetzelfde ’vergrijp’ een gevangenisstraf van 27 jaar uit.
Iraanse basketbaldames
Ook de voetballers en de Iraanse basketbaldames wachten naar verwachting represailles. Twee bekende actrices die zich in Teheran zonder hoofddoek op straat waagden zijn aangeklaagd wegens samenzwering tegen de Iraanse staat.
Hoe moedig de protesten zijn is niet alleen af te lezen aan de consequenties die dreigen voor demonstranten en sporters, maar ook aan de oorverdovende stilte die er klinkt vanuit het internationale bedrijfsleven in Iran. Want ondanks alle sancties die er gelden voor het land heeft zich een aanzienlijk aantal Westerse bedrijven in Iran gevestigd. Voor het bedrijfsleven zijn 85 miljoen Iraniërs een lucratieve markt. Het regime spint garen met de aanwezigheid van Ikea, Google, Meta, Philips, Volkswagen en Unilever, omdat hun spullen de Iraniërs nog enigszins tevreden houden.
Gênant
De stilte is gênant omdat deze bedrijven in Europa en de Verenigde Staten geen kans onbenut laten om zich te presenteren als voorvechters van de rechten van vrouwen en lhbtq’ers. Hoe slecht het met de mensenrechten is gesteld in Iran zien we niet alleen aan de protesten en de gewelddadige reactie van het Iraanse regime, maar valt ook te lezen in de rapportages van Amnesty International.
Voor het Unilever Pensioenfonds staat Iran om die reden keurig op de lijst met landen waarin niet belegd wordt. Maar tegelijkertijd draaien de vestigingen van Unilever in Iran op volle toeren en zwijgt de activistische multinational over de schendingen van vrouwenrechten en het brute geweld van het Iraanse regime tegen de eigen bevolking.
Deur op ruime kier
Premier Rutte heeft zaterdag gezegd dat de misdaden van het Iraanse regime niet onbestraft mogen blijven. Dat is goed gezegd, maar deze protesten zijn niet de eersten in Iran. Ja, er zijn sancties van kracht, maar de deur blijft al jaren op een ruime kier vanwege het Iraanse atoomprogramma. De EU blijft zacht voor het regime, dat de eigen bevolking zo meedogenloos onderdrukt, in de hoop op een nieuwe deal, die Iran weet af te houden van de productie van een eigen atoombom.
En zo staan de Iraanse vrouwen, de demonstranten, de voetballers en alle andere sporters in hun protest uiteindelijk toch alleen. Ware het niet dat er door de rest van de wereld niet valt weg te kijken van het grootste podium, dat het Iraanse elftal nu ter beschikking heeft. Laten we hopen dat ze ver komen in het toernooi.
Deze column verscheen op 23 november 2022 in De Telegraaf
Reactie plaatsen
Reacties