Amsterdam pleegt een ernstige daad van censuur

Gepubliceerd op 26 januari 2023 om 23:19

De gemeente Amsterdam gaat de volledige eerste oplage vernietigen van het boek Onder de Amstel over archeologische vondsten gedaan tijdens de aanleg van de Noord/Zuid metrolijn. Aanleiding voor de vernietiging is voormalig stadsarcheoloog en samensteller van het boek Jerzy Gawronski. Hij heeft een onderzoek naar (niet seksueel) grensoverschrijdend gedrag aan zijn broek gehad en in een nieuwe editie van het boek zal zijn naam verdwenen zijn. Geschatte kosten van de verdwijntruc: 150.000 euro.

Volgens de website van de Universiteit van Amsterdam is Gawronski een van de eerste Nederlandse onderwaterarcheologen. Het is een man met een grote kennis van Nederlands overzees erfgoed en gaf leiding aan archeologische expedities naar onder meer Spitsbergen (1979), Nova Zembla (1995) en de Straat van Magellaan in Chili (1997). Het integriteitsonderzoek betreft zijn tijd als hoofd van de gemeentelijke dienst Monumenten en Archeologie waar hij tot 2020 werkte.

Papierversnipperaar

Op verzoek van de gemeente begon Gawronski een paar jaar geleden met het samenstellen van een boek over de historische voorwerpen die in de Amsterdamse klei werden aangetroffen bij de aanleg van de nieuwe metrolijn. Hij voorzag het boek van een uitgebreide inleiding en heeft twee jaar aan het project gewerkt.

Wat er precies is misgegaan in zijn gedrag richting medewerkers weten we niet, maar volgens NRC, die dinsdag met dit nieuws kwam, is er geen sprake geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

De gemeente Amsterdam neemt geen halve maatregelen. De hele eerste druk van 4000 exemplaren verdwijnt in de papierversnipperaar en in de aangepaste editie van het boek zal Gawronski van de omslag, het titelblad en uit de inleiding verdwenen zijn. Voor alle duidelijkheid, aanleiding is een onderzoek naar gedragingen van Gawronski, niet het boek zelf. Er is geen sprake van onjuistheden of falsificaties in het boek waar de samensteller op aanspreekbaar is.

Verdwijntruc

De verdwijntruc van de gemeente Amsterdam is dus cosmetisch. De oud-stadsarcheoloog is in ongenade gevallen wegens slechts gedrag. Het schrappen van zijn naam roept associaties op met de kameraden die in de voormalige Sovjet-Unie van foto’s verdwenen wanneer zij in ongenade vielen.

Meestal waren na een showproces de volgende haltes de Goelag en de dood. Een einde in de Goelag zal de gewezen stadsarcheoloog niet ten deel vallen, maar van zijn verdwijning zijn wij nu getuige.

Beroemd is het onzichtbaar worden van Nikolaj Jezjov op een foto waar hij oorspronkelijk naast Jozef Stalin en minister Molotov langs het Moskou-kanaal stond. Jezjov was een functionaris van de geheime politie die toezicht hield op de zuiveringen door Stalin. In 1938 raakte hij uit de gratie en verdween op de foto uit het gezelschap van Stalin en Molotov. Jezjov werd beschuldigd van spionage en samenzwering en is na een geheime rechtszaak geëxecuteerd.

Stalin haalde de fotoverdwijntruc uit met tientallen andere partijfunctionarissen die uit zijn gunst waren geraakt. De dictator beschikte over een grote groep beeldmanipulators. Zij zorgden er ook voor dat Stalins rivaal Leon Trotski - ooit een leidende figuur in de communistische partij - van alle foto’s verdween.

Het was in die jaren niet ongevaarlijk om foto’s van ’foute’ kameraden in particulier bezit te hebben. Overheidsfunctionarissen en burgers leerden eigen materiaal onleesbaar en foto’s onzichtbaar te maken met inkt of een schaar.

Het verwijderen van personen uit documentatie of geschiedschrijving is typisch voor hen die de werkelijkheid zo hartstochtelijk geweld aandoen. Zo verspreidde de Italiaanse fascistenleider Benito Mussolini een foto van zichzelf bovenop een paard waar hij de man had uitgesneden die het paard vasthield. En de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-Un schijnt bij portretten standaard opdracht te geven zijn oren te fotoshoppen zodat ze kleiner zijn dan in werkelijkheid.

Cancelcultuur

Maar terug naar de gemeente Amsterdam, die de naam van een samensteller uit zijn eigen boek gaat schrappen. Volgens een woordvoerder van burgemeester Femke Halsema is „een prominente positie namens de gemeente niet passend.” De man heeft zich twee jaar met al zijn kennis en ervaring ingezet voor deze omvangrijke opdracht en het bestuur van de hoofdstad vindt een prominente positie voor hem in het boek ’niet passend’.

Wat Jerzy Gawronski ook aan wangedrag op zijn kerfstok heeft, hij blijft de samensteller van het boek. Zijn leidende functie en verantwoordelijkheid voor dit project staan buiten kijf. Door zijn naam en prominente rol nu uit het boek te verwijderen doet de gemeente Amsterdam de werkelijkheid geweld aan op een manier die we kennen uit de tijd van de beeldbewerkers van Stalin.

De hedendaagse cancelcultuur heeft zijn wortels in de meest onverdraagzame regimes. In de hang naar morele reinheid zien we opnieuw de angst bij de ander om geassocieerd te worden met de ’foute’ kameraden. Amsterdam gooit er 150.000 euro belastinggeld tegenaan, om een aantal onweerlegbare feiten en hun samenwerking met Gawronski uit te gummen. Dat is absurd, maar bovenal een ernstige daad van censuur.

 

Deze column verscheen op 25 januari 2023 in De Telegraaf

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.