Waarom wachten we op orders van Rutte om ons gedrag aan te passen?

Er is verwarring over ’code zwart’. De ic-baas Diederik Gommers voorspelt het zwartste scenario binnen tien dagen zonder ’keiharde’ maatregelen. Demissionair minister Hugo de Jonge houdt liever een slag om de arm met de open deur dat niemand de toekomst kan voorspellen, ook Gommers niet. Burgers klagen opnieuw over verdeeldheid in het crisismanagement. Maar denken we nog zelf na?

Het is een natuurlijk mechanisme om in tijden van crisis de rijen te sluiten en te wachten op orders van bovenaf. Zelfs wij, het mondige en licht anarchistische volk van Nederland, hechten waarde aan wat het kabinet op persconferenties zegt en wat individuele OMT-leden aan talkshowtafels te vertellen hebben. Anders leidden hun woorden niet telkens tot zo veel debat.

Maar als de leiding niet helder communiceert of regelmatig onder vuur ligt van haar eigen adviseurs, begint het volk te foeteren. Zowel in de reguliere media als in de alternatieve en op de sociale media is de standaardkritiek op het kabinet inmiddels dat de maatregelen te streng of te slap zijn en te vroeg of te laat worden genomen.

Alle maatregelen hebben consequenties voor ons persoonlijke leven en het is logisch dat we de effectiviteit in twijfel trekken van de maatregelen die ons het meest in de weg zitten. Maar ook deskundigen zonder direct belang houden er nogal eens heel verschillende oordelen op na.

Bijvoorbeeld over de anderhalve meter afstand, die vanaf nu op veel plekken verplicht is. Een viroloog uit het UMCG in Groningen zegt woensdag in deze krant dat hij niet verwacht dat de maatregel voor een kentering in de cijfers gaat zorgen.

Tsja, buiten en in goed geventileerde ruimtes zal het misschien weinig opleveren, maar we kunnen zelf ook bedenken dat wat meer afstand tot elkaar (zoals in winkels, horeca en op het werk) de kans op besmetting wel verkleint.

Eenzelfde scepsis is er neergedaald over alle andere basismaatregelen tegen verspreiding van het virus. Helpt een mondkapje? Heeft handen wassen zin? En waarom zou ik nog testen als ik gevaccineerd ben? Deze houding heeft er volgens het OMT toe geleid dat de basisregels door minder dan de helft van ons nog worden nageleefd.

We kunnen ons beklagen (en amuseren!) over de fittie tussen Diederik Gommers en Hugo de Jonge over de waarschijnlijkheid van ’code zwart’, maar misschien is het zinvoller notie te nemen van hun gemeenschappelijke boodschap: ons gedrag moet veranderen om de zorg te redden. Overbelasting van personeel en uitstel van noodzakelijke behandelingen zijn een reëel gevaar, omdat Covid te veel mensen aflevert in de ziekenhuizen.

Het mechanisme om in tijden van crisis te wachten op orders van bovenaf is puur eigen belang. Gesloten rijen en groepsvorming beloven niet alleen een grotere kans op overleven, een focus op de leiding ontneemt mensen ook het gevoel zelf verantwoordelijkheid te zijn voor zichzelf en anderen.

Waarom wachten op orders van premier Mark Rutte om ons gedrag een slag te draaien, wanneer iedereen kan lezen dat er 20.000+ besmettingen per dag bij komen? Is de tijd beter besteed met het verzamelen van virologen, die zeggen wat ons het beste uitkomt? En ondertussen doen we alsof het virus het probleem van Mark Rutte en Hugo de Jonge is.

Iedereen, gevaccineerd of ongevaccineerd, die klaagt over de coronamaatregelen is als een automobilist die klaagt over de file waarin hij staat. De filerijder is zelf de file. Zoals wij zelf de pandemie zijn. Allemaal tegelijk de weg op geeft dezelfde drukte als allemaal tegelijk besmet dat doet in de ziekenhuizen. Niet het kabinet is schuldig aan een nieuwe lockdown, maar wijzelf en ons gebrek aan verantwoordelijkheidsbesef zijn de oorzaak.

Deze column stond op 24 november 2021 in De Telegraaf