Eerlijkheid is een schaars goed op het Binnenhof

Als er vandaag landelijke verkiezingen zouden zijn wordt Pieter Omtzigt in één klap de grootste. Maurice de Hond peilt 26 zetels voor het voormalige CDA-Kamerlid. Het is uiteraard ’maar’ een peiling, maar wel een die aangeeft hoe groot de behoefte onder kiezers is om een politicus te willen vertrouwen.

Eerdere onderzoeken hielden het electorale potentieel van Omtzigt op 25 tot 30 zetels. De peiling van zondag toont aan dat de keuze van een aanzienlijk deel van de kiezers geen bevlieging is, maar een die al een jaar standhoudt.

Een eigen partij met de juiste mensen en 25 geschikte kandidaat-Kamerleden is nog een lange weg voor Omtzigt en zeker niet een zonder risico’s. De snelle groei van nieuwe politieke partijen gaat in Nederland volgens een onheilspellend recept. De Lijst Pim Fortuyn behaalde die 26 zetels bij de verkiezingen van 2002. De partij viel zonder de leider ten prooi aan ruzies en opsplitsingen, tot er niets meer van de grote belofte over was.

Dezelfde levensloop lijkt Forum voor Democratie ten deel te vallen. Rond de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 stond FvD eveneens op 26 Tweede Kamerzetels in de peilingen. Maar successen en goede vooruitzichten bleken ook mét leider en al in rook op te kunnen gaan. En het snel gegroeide Volt is voor Omtzigt eveneens een alarmerend voorbeeld van hoe hoge electorale verwachtingen door onprofessioneel gedrag niet kunnen worden ingelost.

Op drift

Genoeg beren op de weg voor een nieuwe politieke partij rond Pieter Omtzigt dus, maar zijn lange ervaring op het Binnenhof kan hem een aantal horden schelen. Bovendien komt hij, in tegenstelling tot de buitenstaanders Fortuyn en Baudet, uit het politieke midden. Dat zou meer gematigde enthousiastelingen voor zo’n partij kunnen opleveren dan de avonturiers en opportunisten die afkwamen op FvD en de LPF.

Waar moeten al die potentiële kiezers voor Omtzigt vandaan komen? Sinds de laatste landelijke verkiezingen, de langdurige en moeizame formatie en het vertrek van Omtzigt bij het CDA vorig jaar juni, zijn grote groepen kiezers op drift. Zo is de coalitie in de peilingen al een jaar haar meerderheid kwijt, heeft het CDA bijna een derde van z’n aanhang verloren en zijn veel kiezers terechtgekomen bij JA21 (+9 zetels) en BBB (+8 zetels).

Bij de deelname van een nieuwe partij van Omtzigt (’Nieuw Sociaal Contract’?) valt de huidige coalitie, volgens de peiling van De Hond, terug tot een schamele 53 zetels. Onder meer omdat mensen overstappen van VVD en CDA naar zo’n nieuwe partij. Omtzigt haalt bij bijna alle partijen kiezers op, vooral de mensen die nu nog hun toevlucht zoeken tot JA21, BBB en PVV.

Je zou kunnen zeggen dat Omtzigt in meerderheid conservatieve kiezers trekt. Maatschappelijk en politiek conservatief in de zin dat het belangrijker wordt gevonden dat bestaande zaken goed geregeld zijn dan dat er voorrang wordt gegeven aan nieuw ’progressief’ beleid.

Weeshuis

Sinds 1972 is rechts-conservatief dominant in de verkiezingsuitslagen, maar dat zien we vooral de laatste jaren niet terug in de politieke leiding van dit land. Voorheen waren VVD en CDA de grote partijen op rechts. Maar de VVD is onder Mark Rutte onherkenbaar verlinkst en het CDA is nog maar een schim van wat het was. Omtzigt klopt dus met zijn nieuwe partij aan bij een weeshuis.

Maar buiten de politieke richting om is er voor potentiële Omtzigt-stemmers misschien nog wel een zwaarwegender argument voor hun keuze. Omtzigt is betrouwbaar. En dat is jammer genoeg een ongewone kwalificatie voor een politicus.

Er zijn uiteraard meer eigenschappen die voor een politicus van belang zijn. Rutte scoort misschien minder op betrouwbaarheid dan Omtzigt, maar geniet wel het vertrouwen dat hij Nederland door een crisis kan leiden. We weten dat Omtzigt de onderste steen boven krijgt, maar of hij ook een soepele crisismanager is, moet hij nog bewijzen.

Toch, wanneer Omtzigt als grootste uit de bus komt, scoort betrouwbaarheid hoog. De coalitiepartijen beloofden plechtig ’nieuw leiderschap’ en een ’transparante bestuurscultuur’, maar dat blijken niet meer dan een paar campagneslogans te zijn, nu het belangrijker is Hugo de Jonge, om zijn appjes met Sywert van Lienden, nog even uit de wind te houden. Zie hier het succes van Omtzigt: eerlijkheid is een schaars goed op het Binnenhof en kiezers missen het ten diepste.

Deze column verscheen op 30 maart 2022 in de Telegraaf