’Een beetje wild en duur plan’, oordeelde premier Mark Rutte in 2018 over het voorstel om de Europese grenspolitie Frontex uit te breiden van 1300 naar 10.000 agenten. De bedenker van het plan was toenmalig voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker.
Het aantal asielzoekers dat toen naar Nederland kwam was nog te overzien en Rutte voelde er niet voor om mee te betalen aan het asielprobleem van de lidstaten aan de randen van de Unie. Het drong nog niet door dat de Europese buitengrens ook ónze grens is. Dat blijkt een dure misrekening geweest.
Inmiddels reserveert het vierde kabinet Rutte bijna 14 miljard euro voor de opvang van een onbekend groot aantal asielzoekers de komende jaren in Nederland. Junckers plan werd begroot op 12 miljard euro voor alle lidstaten samen.
Kortzichtigheid
Asiel- en migratiebeleid is uiteraard meer dan geld alleen, maar Rutte moet zich dezer dagen toch afvragen of hij er niet beter aan had gedaan het plan van Juncker destijds te omarmen. Een beter bewaakte Europese buitengrens had de instroom van asielmigranten beperkt en had Nederland niet weer voor de heidense opgave gesteld onderdak te zoeken voor naar schatting 77.000 nieuwe asielzoekers dit jaar en een verder groeiend aantal komende jaren. De premier gaat prat op zijn gebrek aan visie, maar kortzichtigheid leidt niet zelden tot domme besluiten.
De nieuwe berekeningen over de verwachte aantallen asielzoekers zijn vrijdag door staatssecretaris Eric van der Burg naar de Tweede Kamer gestuurd. Er worden opnieuw meer asielzoekers verwacht terwijl het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) de huidige aantallen al niet meer aankunnen. Een plan van aanpak zat er niet bij. Dat komt er ook niet, want het beleid van Van der Burg is bekend: opvangplekken scoren.
Het kabinet stelt daar geen maximum aan; zoveel mensen zich melden in Ter Apel, zoveel opvangplekken moeten er gevonden worden. Van der Burg weet dat de asielinstroom de beschikbare opvang vele malen overstijgt en erkent dat zijn aanpak dweilen met de kraan open is. Maar aan de kraan wordt niet gedraaid en dus is het motto van de staatssecretaris „harder dweilen.”
Aangekondigde ramp
We hebben hier te maken met een heus bewindspersoon en een regering, die zich geen raad weten met een aangekondigde ramp. Al in januari kreeg NRC inzage in interne stukken van het COA, de IND, de politie en het Ministerie van Justitie, waarin wordt gewaarschuwd voor een ’maatschappelijk ontwrichtende asielcrisis’ die nog ingrijpender zal zijn dan afgelopen zomer.
Er zullen binnen enkele weken geen opvangplekken meer zijn voor duizenden asielzoekers en zij belanden in groten getale op straat. Ongeregistreerde vreemdelingen zullen door het land zwerven en vooral in de grote steden voor overlast zorgen, aldus de instanties.
Het kabinet was dus vier maanden geleden al op de hoogte van het naderend onheil, maar informeerde vrijdag pas de Tweede Kamer en het plan van aanpak is harder dweilen. Het is iedereen duidelijk dat er dit jaar geen 77.000 opvangplekken gevonden worden. En de 80.000 tot 100.000 plekken voor volgend jaar en het jaar erop zullen er ook niet zijn. De samenleving heeft de huizen en de ruimte niet, de IND heeft de tijd en de bemensing niet om alle aanvragen af te handelen.
Toestroom
Hier is sprake van een ernstig brevet van onvermogen dat zelden door een kabinet is afgegeven. Alsof de werkelijkheid maar niet weet door te dringen tot een verlamd landsbestuur.
Het probleem is niet de opvang, het probleem is de toestroom. Terwijl andere Europese landen strenger zijn geworden voor asielzoekers is Nederland juist aantrekkelijker geworden. Uit de documenten, die Van der Burg naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, blijkt dat de IND – om de grote achterstand in te halen – sinds 2020 makkelijker is geworden in het verstrekken van een asielstatus. Daarbij komen mensen sneller als groep in aanmerking voor een verblijfsvergunning en worden minder mensen individueel beoordeeld.
De druk op de IND is enorm. Asielzoekers weten met behulp van advocaten miljoenen euro’s te claimen wanneer hun behandeling te lang op zich laat wachten. Dwangsommen in 20.000 zaken hebben de schatkist vorig jaar zo’n 100 miljoen euro gekost. Dergelijke dwangsommen heeft Nederland zelf ingevoerd en zijn in andere lidstaten onbekend.
Populaire bestemming
De strikte uitleg van rechterlijke uitspraken maakt Nederland populair als bestemming. Zo moet de IND bijvoorbeeld aantonen dat het verhaal van een asielzoeker niet klopt, terwijl in de rest van Europa asielzoekers moeten aantonen dat zij een juist verhaal vertellen. Deze werkwijze zorgt ervoor dat in Nederland 80 procent van de asielverzoeken worden gehonoreerd, terwijl dat in de rest van de EU maar 50 procent is. Ook gezinshereniging gaat hier gemakkelijker dan in andere lidstaten.
De kans op asiel in Nederland is dus aanzienlijk groter en je hoeft geen staatssecretaris te zijn om te weten dat mensensmokkelaars en asielzoekers steeds vaker Nederland verkiezen boven andere Europese landen.
De juridische tegemoetkoming aan asielzoekers komen mogelijk voort uit medemenselijkheid, maar of ze erg rechtvaardig zijn valt te bezien. Zowel de bewijslast als de groepsbehandeling en de dwangsommen zijn bedoeld als uitweg uit een overbelast asielsysteem. De onophoudelijke zoektocht naar opvangplekken is het faciliteren van meedogenloze mensensmokkelaars die in Nederland een ideale afzetmarkt vinden.
Morele hoogmoed
Premier Rutte en staatssecretaris Van der Burg hebben hun hoop gevestigd op een Europese aanpak. Die kans heeft Rutte in 2018 laten gaan. Nu is het te laat. Zweden wil het strenge Deense asielsysteem kopiëren, Duitsland weigert asielprocedures voor mensen die elders de EU zijn binnengekomen, Oostenrijk voert een strenger asielbeleid in, Frankrijk idem en Italië heeft de noodtoestand uitgeroepen. Dublin-afspraken en vluchtelingenverdragen ten spijt, Europese lidstaten kiezen voor een eigen aanpak.
Als de rest van Europa strenger wordt en Nederland niets doet zullen nog veel meer migranten koers zetten naar Ter Apel. De vraag die op tafel ligt is: wat gaat ons het meest aan het hart, het afscheid van de morele hoogmoed of de maatschappelijke ontwrichting van Nederland?
Deze column verscheen op 3 mei 2023 in De Telegraaf
Reactie plaatsen
Reacties