Het woord pogrom komt uit het Russisch en betekent vernietigen. Het werd gebruikt voor gewelddadige aanvallen op specifieke etnische groepen, meestal Joden. Drijfjacht is een even lugubere als accurate vertaling. Mensen als dieren, opgejaagd om te doden.
Het was wat we zondagavond zagen op beelden uit de Russische deelrepubliek Dagestan. Een grote groep razende mannen, die een vliegveld in bezit namen en de aankomsthal, de wc’s en de taxi’s uitkamden op zoek naar reizigers met een Israëlisch paspoort. Het NOS Journaal noemde de gewelddadige zoektocht naar Joden ’protesten’ en de jagende meute ’demonstranten’. Het kleineren van de werkelijkheid was ontstellend.
De laatste pogrom tegen Joden in Europa vond plaats ná de Tweede Wereldoorlog, op 4 juli 1946 in de Poolse stad Kielce. Het Poolse grondgebied had met vernietigingskampen als Sobibor, Treblinka, Belzec, Chelmno, Majdanek en Auschwitz-Birkenau een aanzienlijk deel van de Holocaust voor zijn rekening genomen, maar dat weerhield de inwoners van Kielce er niet van nóg een keer achter Joodse landgenoten aan te gaan.
Verzonnen verhaal
Tweehonderd Poolse Joden die de concentratiekampen hadden overleefd, keerden na de oorlog terug naar Kielce. Een deel van hen woonde in een gezamenlijk huis in het centrum van de stad. Aanleiding voor de pogrom was een verzonnen verhaal, dat een jongen van negen jaar ophield tegenover zijn ouders. Hij was drie dagen van huis en door zijn ouders bij de politie als vermist opgegeven. In werkelijkheid was hij in een dorp 25 kilometer van Kielce geweest. Maar – vermoedelijk om straf van zijn vader te ontlopen – vertelde hij zijn ouders dat hij ontvoerd was geweest en opgesloten had gezeten in de kelder van het ’Joodse huis’.
De vader ging met zijn zoon naar het politiebureau, alwaar zijn verhaal werd geloofd. Agenten gingen naar het ’Joodse huis’ en arresteerden de ’dader’ van de ’ontvoering’. Inwoners van Kielce begonnen zich om het huis te verzamelen. Ook de volgende dag bleef het onrustig in de buurt, maar met de komst van een legerdivisie van honderd soldaten liepen de spanningen snel op. Soldaten en politieagenten gingen het huis binnen en begonnen op bewoners te schieten en hun bezittingen te confisqueren.
’Slaan’
De pogrom is uitvoerig gedocumenteerd en dit is wat een van de ooggetuigen zich herinnerde: „Het leger leidde de Joden uit appartementen en mensen begonnen hen te slaan met alles wat ze konden. De gewapende soldaten reageerden niet. Sommigen keerden terug naar het gebouw om andere Joden naar buiten te leiden.”
De volkswoede, tegen mensen die ternauwernood aan de vernietiging van de nazi’s waren ontkomen, kostte die dag ruim veertig mensen het leven. Niet dat de pogrom een einde maakte aan de anti-Joodse stemming in Kielce. ’s Middags vond er voor het betreffende huis een grote anti-Joodse demonstratie plaats. Elders in de stad werden een Joodse moeder en haar baby uit hun huis gehaald en vermoord. En ook in treinen die door Kielce reden, gingen inwoners die dag op zoek naar Joodse reizigers.
Keer op keer doelwit
Dit was ook het tafereel afgelopen zondag op het vliegveld in Dagestan. Het is niet moeilijk voor te stellen dat er zonder het optreden van de oproerpolitie doden waren gevallen. Eerder in de regio is een Joods cultureel centrum in aanbouw in vlammen opgegaan en verzamelde zich een woedende menigte voor een hotel, die bewijs wilde zien dat er geen Joden logeerden.
Joden zijn sinds de elfde eeuw keer op keer doelwit geweest van pogroms. Onder meer in Marokko, Spanje, Engeland, Irak, Portugal, Duitsland, Jemen, Rusland, Oekraïne, Iran, Polen, Palestina, Turkije, Litouwen en Nederland. In 1309 werden 110 Joodse vluchtelingen uit Sittard en Susteren vermoord en het kasteel in Born waar ze verbleven, werd in brand gestoken.
Beestachtige razernij
Vroeg of laat worden Joden het mikpunt van spontane of door een overheid geïnitieerde volkswoede en moordlust. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de georganiseerde massavernietiging gedurende de Tweede Wereldoorlog. Deze geschiedenis van pogroms en ijver tot uitroeiing is de reden voor het bestaan van Israël. Dat Palestijnen daar ook een verleden en een toekomst hebben, duldt geen twijfel.
Je zou zeggen dat de monsterlijke geschiedenis van het antisemitisme, de pogroms en de Holocaust de mensheid bewust heeft gemaakt van zijn vermogen tot beestachtige razernij jegens Joden. Een furiositeit waarvoor geen reden of feiten hoeven te worden aangedragen. Een verzonnen verhaal was in Kielce genoeg. In Dagestan hoefde een populair Telegram-kanaal alleen te melden dat er een vliegtuig uit Tel Aviv was geland.
Vrijbrief
In Europa en Amerika lijkt de oorlog tussen Israël en Hamas een vrijbrief voor normale, goedopgeleide mensen om tegen willekeurige Joden tekeer te gaan. Posters met foto’s van Israëlische gijzelaars van Hamas worden van muren en lantaarnpalen gescheurd, omdat de pogrom van 7 oktober op 1400 Israëliërs geen rol van betekenis mag spelen en gekleineerd, maar het liefst vergeten, dient te worden.
Volgens de FBI is het aantal antisemitische delicten in Amerika op een historisch hoog niveau. Van alle religies krijgt de Joodse populatie 60 procent van de bedreigingen naar haar hoofd, terwijl ze maar 2 tot 3 procent van de bevolking beslaat. In Parijs worden huizen van Joden ’gemerkt’ met een davidster, zoals dat bij de Joodse winkels in nazi-Duitsland gebeurde.
Moreel mislukt
Ook in Nederland is de agressie tegen Joden overal merkbaar. Synagoges en Joodse scholen vragen om extra bewaking, keppeltjes blijven buiten af, een stille tocht ter nagedachtenis van de Kristallnacht zondag is afgelast, in Coevorden is het leggen van stolpersteine (struikelstenen) uitgesteld en lezingen in Joodse instellingen gaan niet door. Als burgers en overheden in Nederland de wil en de moed ontberen om in deze gevaarlijke tijden Joden de extra veiligheid te geven die nodig is, dan hebben we tachtig jaar voor niets herdacht en zijn we als natie moreel mislukt.
Deze column verscheen op 1 november 2023 in De Telegraaf
Reactie plaatsen
Reacties