Autistische managers drijven velen tot waanzin

Voor wie het wil zien, zijn er opvallende overeenkomsten tussen de wanprestatie van de Schiphol-directie en de verrichtingen van het vierde kabinet-Rutte. Van beide wordt voortvarend leiderschap verwacht, maar zowel de Schiphol-directie als het kabinet brengt daarvan niets terecht. En beide lijken zich niet bewust van hun eigen falen en de verantwoordelijkheid die zij voor de ontstane chaos dragen. Het autistisch leiderschap drijft velen tot waanzin.

’Nee, het gaat juist níet ten koste van de reizigers!’, riep Schiphol-baas Dick Benschop met verheven stem. Het ging er zondag tijdens Buitenhof maar niet in bij hem. Zijn oplossing voor de lange wachtrijen is niet meer en beter betaald personeel, maar het schrappen van vluchten. Dat daarmee vakanties van zijn klanten in rook opgaan, kwam niet in Benschop op. Volgens de logica van zijn Excelsheet kunnen geschrapte vluchten geen vertraging meer oplopen of door reizigers worden gemist. Probleem opgelost.

Benschop vond het ’lullig’ dat hij gefotografeerd was in een fluisterbootje in Den Haag terwijl het op zijn bedrijf – waar klanten en personeel omvielen van stress en vermoeidheid – zo’n historische chaos was. Verder was hij na het varen weer snel naar huis gegaan om te bellen met de rest van de directie. Met hen had hij trouwens ook in contact gestaan gedurende een familie-uitje naar Portugal en een zakentrip naar de Verenigde Staten.

Politieke truc

Zo dacht de luchthavendirecteur het publiek van Buitenhof ervan te overtuigen dat hij wel degelijk de crisis aan het managen was. Maar gebrek aan energie en daadkracht brak Benschop in zijn verdediging op. Een zwaktebod was ook toen hij opperde dat hij wel meer belangrijks te doen had. Zoals het aansturen van de verduurzaming van Schiphol. Een poging de aandacht van de chaos af te leiden door op de proppen te komen met een onderwerp waar de urgentie automatisch bij wordt meegeleverd. Die politieke truc kende Benschop nog uit zijn tijd als Kamerlid (PvdA) en staatssecretaris.

Schiphol is de afgelopen jaren vol voor kostenbesparing gegaan. Bezuinigen op vaste krachten en zo krap mogelijk diensten als beveiliging en bagage-afhandeling inkopen. Daardoor is Schiphol voor luchtvaartmaatschappijen een van de goedkoopste luchthavens uit de wijde omgeving.

Dat post-Covid de vakantiereizen weer zouden aantrekken en dat een krappe arbeidsmarkt personeel duurder maakt, heeft de Schiphol-directie niet zien aankomen. Ook de voorspelbaarheid van de drukte aan de hand van de boekingen is aan de directie voorbijgegaan.

Hoewel hij gisteren in de Tweede Kamer anders deed voorkomen, was Benschop zich bij Buitenhof van geen kwaad bewust. Daarin lijkt hij op zijn oud-collega’s in Den Haag. Onder de neus van de premier, de minister van Wonen en de staatssecretaris van Asielzaken voltrekt zich een maatschappelijk drama waarvoor het kabinet al zes jaar z’n kop in het zand steekt.

Overbevolkt

Er zijn te weinig huizen voor te veel mensen op een te klein oppervlak. Bijbouwen is niet alleen een kwestie van tijd, maar ook van stikstof, natuur, biodiversiteit en ruimte. Langetermijnvoorspellingen wijzen allang op een overbevolkt Nederland, waar de huidige problemen – rond CO2, files, huizenmarkt, wachtlijsten, gezondheidszorg, natuurbehoud, drukte, et cetera – mager afsteken bij wat zich dan aandient.

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) alarmeerde het kabinet vorig jaar met het waarschijnlijke scenario van ruim 20,6 miljoen inwoners in 2050. Gelet op de aantallen migranten die zich deze kant op bewegen en de afwezigheid van besef en ambitie bij het kabinet om immigratie te reguleren, zijn we hard op weg naar dat getal. Een van de opstellers van dat PBL-rapport, Paul Scheffer, heeft zich de afgelopen jaren in Den Haag de blaren op zijn tong gepraat om de politiek van deze urgentie te doordringen.

Hoe succesvol Scheffer daarin is geweest zien we aan de overvolle opvangcentra en het wezenloze gedrag van het kabinet. En dat is niet Scheffers fout. Minister Hugo de Jonge van Wonen en staatssecretaris Eric van der Burg van Asielzaken kunnen niets anders bedenken dan gemeenten het mes op de keel zetten, om statushouders voorrang te verlenen op de wachtlijst voor een huurhuis.

De niet aflatende stroom asielzoekers, die via veilige landen en al dan niet door mensensmokkelaars op de stoep van het aanmeldcentrum in Ter Apel wordt afgeleverd, zorgt uiteraard ook voor een niet aflatende stroom nieuwe statushouders. Het kabinet laat zich keer op keer verrassen, weigert elke vorm van regie en verklaart dat het ook druk is met andere belangrijke zaken, zoals de verduurzaming van Nederland. De methode-Benschop dus.

Voeling

De waarschuwingen die Benschop nog zelf had moeten bedenken, worden het kabinet en de volksvertegenwoordiging op een presenteerblaadje aangeboden. Ik noemde al het rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving. Maar ook vertrekkend directeur Kim Putters van het Sociaal en Cultureel Planbureau wijst in diverse media deze week de politiek op een gemis aan voeling met de samenleving. Daardoor komt het kabinet niet tot het oplossen van de problemen die burgers als urgent ervaren. Putters verwijt de kabinetten van Mark Rutte een groot gebrek aan oplossend vermogen. ’De problemen zijn nog dezelfde als negen jaar geleden’, aldus Putters.

De commissie-Remkes constateerde vier jaar geleden al een groeiende apathie en een gevaarlijk wantrouwen onder de kiezers. Onderzoek van De Telegraaftoont deze week een dieptepunt van het vertrouwen in zowel het kabinet als in de volksvertegenwoordiging. Driekwart van de ondervraagden vindt dat het bij het landsbestuur te veel gaat over incidenten en wordt wanhopig over de aanpak van serieuze zaken als wonen, koopkracht, energie en migratie.

De onvrede zit diep en zakt dieper, omdat het kabinet het contact met de samenleving kwijt is. Geheel volgens de methode-Benschop reageren kabinetsleden vooral op incidenten en dan is het al te laat voor doortastend optreden. Zo blijven structurele oplossingen uit. Dat is gekmakend voor iedereen die met de gevolgen van doen heeft. De positie van Benschop lijkt me onhoudbaar, maar wij gaan daar niet over. Wij gaan over de autistische managers van het landsbestuur.

Deze column verscheen op 1 juni 2022 in De Telegraaf