Mijn favoriete kassière draagt sinds een maand een hoofddoek. Haar lange donkere haar zit nu verborgen onder een hidjab, maar haar mooie glimlach is onveranderd. Op een rustig moment in de supermarkt kreeg ik de kans haar een paar vragen te stellen over haar nieuwe uiterlijk.
Ik vermoedde dat sociale druk uit de omgeving, van haar ouders of een aanstaande echtgenoot, aan de verandering hadden meegewerkt, maar zij vertelde dat niets van dat alles een rol heeft gespeeld. Ze was geheel zelfstandig tot de hoofddoek gekomen. „Uit respect voor mijn geloof”, zo vertelde ze. Ik schat haar 27 jaar en kordaat genoeg om op eigen houtje tot zo’n besluit te komen.
Maar als er wel sprake van sociale dwang zou zijn geweest, vraag ik mij af of ze dat aan mijn neus had gehangen. Dus helemaal zeker weet ik het niet. Maar ik ga uit van een eigen keuze, vooral vanwege de mededeling dat ze haar hidjab thuislaat als ze gaat stappen.
Geloven in vrijheid is religie op z’n best. Waarmee niet gezegd is dat een religieuze of culturele identiteit altijd een privé-aangelegenheid is, maar de keuzes behoren dat anno 2022 wel te zijn. De problemen beginnen al vrij snel daarna, als het individuele vertrouwen in een opperwezen terechtkomt onder de vleugels van de georganiseerde godsdienst. Daar waar de bazen en baasjes de dogma’s aansturen en zij gelovigen geborgenheid beloven in ruil voor gehoorzaamheid.
Op enkele Veluwse gemeenten en hier en daar een vissersplaatsje na zingt de christelijke kerk alweer geruime tijd een toontje lager in de privélevens van Nederland. Maar dat geldt niet voor de bazen en baasjes die de godsdienst van mijn kassière zo graag bestieren.
Bedreigd
Zo blijkt de Turks-Nederlandse schrijfster Lale Gül vanwege haar boek Ik ga leven zo aanhoudend bedreigd te worden, dat zij serieus overweegt Nederland te verlaten. De bedreigers zijn jonge islamitische mannen, die de emancipatie of afvalligheid van jonge islamitische vrouwen niet trekken en samen een online knokploeg vormen tegen deze schrijfster.
Als Gül in ons land geen veiligheid vindt en vertrekt, is het de tweede keer dat Nederland door het ijs zakt van de historische pretentie een intellectuele vrijhaven te zijn. Een andere feministe die het durfde op te nemen tegen het islamitische patriarchaat, Ayaan Hirsi Ali, ging haar in 2006 voor. Net als toen zullen ook bij een vertrek van Gül prominente progressieven opgelucht ademhalen en verklaren dat de diverse en inclusieve samenleving gediend is bij verbinders en niet bij provocaties.
Maar ook zonder Ayaan kwam het niet goed met de islam in Nederland. Je zou verwachten dat nieuwe generaties moslims het geloof minder orthodox zouden beleven dan hun ouders. Het tegenovergestelde lijkt het geval. Een leraar van een middelbare school in Amsterdam-West bekende vorige week in Trouw dat hij het boek van Lale Gül niet durft te bespreken in de klas, omdat leerlingen er ’zeer extreme denkbeelden op nahouden als het om religieuze onderwerpen gaat’. ’Zomaar discussiëren over vrije expressie en tolerantie tegenover andersdenkenden gaat niet meer’, aldus de docent.
The Beatles
Het gebrek aan ophef over het ten grave dragen van zulke fundamentele vrijheden doet het ergste vrezen. Ik vraag me af of de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust er nog worden onderwezen. En dit geldt natuurlijk niet alleen voor deze school in Amsterdam-West, en ook niet alleen voor nieuwe generaties moslims in Nederland.
Op een school in de Franse stad Toulouse liepen leerlingen deze maand de klas uit toen de leraar een liedje van de Beatles liet horen. De leerlingen vertrokken omdat zij geen muziek wensten te horen tijdens de ramadan. Het is geen geheim dat de onthoofding van Samuel Paty op 16 oktober 2020 de leraren in Frankrijk uitermate voorzichtig heeft gemaakt. Ook de leraar in Amsterdam-West verwijst naar Paty als reden om in de klas niet te beginnen aan een bespreking van wat Lale Gül durft op te schrijven over religieuze dwang, schaamtecultuur en repercussies als je uit de pas loopt.
Niets veranderd
Sinds de moord op Theo van Gogh (2004), de Mohammed-cartoons in Denemarken (2005), de bedreiging van Geert Wilders (vanaf 2004), de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo (2015) en de onthoofding van Paty is er nog niets veranderd in de houding van de bazen en baasjes die waken over de onaantastbaarheid van hun religie. Cabaretiers maken geen grappen over de islam, er komt geen profeet meer uit de pen van een cartoonist, schrijvers worden belaagd, docenten zijn bang en critici van de godsdienst worden – met de hulp van vooruitstrevend links – uitgemaakt voor ’islamofoob’ en plegers van een hate crime.
Zo komen we niet verder met de enige godsdienst in de samenleving waarmee het ongemak maar niet kleiner wordt. Te veel taboes en te weinig liberale moslims die de baasjes de baas zijn. Hoe gaat dit veranderen? Ik zal het de kassière eens vragen.
Deze column verscheen op 25 mei 2022 in De Telegraaf
Reactie plaatsen
Reacties