Mijn jeugdheld Wim de Bie

Het moet een afstand van vier meter zijn geweest. Dichter bij mijn jeugdheld Wim de Bie ben ik niet geweest. Het was tien jaar geleden op een fototentoonstelling over bekende Hagenaars en Hagenezen. Ik wist dat De Bie geportretteerd was en de kans dat ik hem daar tegen het lijf zou lopen, zorgde bij mij op voorhand voor lichte paniek. Maar niet gaan, was geen optie.

We zijn het de afgelopen dagen met een aantal vrienden wel eens geworden: onze jeugd zonder Van Kooten en De Bie is niet voorstelbaar. Het werk van dit televisieduo maakt sinds de jaren zeventig onderdeel uit van ons dagelijks bestaan. De typetjes waren echte mensen, de scènes kenden wij tot op de komma uit ons hoofd en talloze uitdrukkingen van Jacobse & Van Es („En maar lullen over bezuinigen”), Ralf & Thea Ternauw („Dit is wérk, Thea”), Gé & Arie Temmes („Sjees”), Cor & Ab van der Laak („Ja Ab, laat het allemaal maar zien”) en Koosje & Jet Veenendaal („En dergelijken”) behoren nog altijd tot onze spreektaal.

Mijn eerste herinnering aan het duo weet ik nog als de dag van gisteren. Het was een uitzending van het Simplisties Verbond op 1 april 1976, waarin ’heer’ Bie voortdurend achter zijn presentatiedesk werd weggeroepen door ’heer’ Koot, die elders ziek in bed lag. Koot wilde wel sinaasappelsap drinken, maar alleen uit het glaasje met de clowntjes. Op het toneel van de lagere school speelden wij de scènes na. Met ieder een alpinopet op was mijn beste vriend Van Kooten en ik speelde De Bie.

Opvoeder

Het scheelde weliswaar maar vier meter, maar feitelijk heb ik Wim de Bie nooit ontmoet. Dus ik zou mijn relatie met hem niet groter willen maken, maar ik beschouw De Bie – naast mijn beide ouders – als een van mijn opvoeders.

Ik ben namelijk opgegroeid in een liberaal gezin, waar De Telegraaf elke ochtend op de deurmat viel en in verkiezingstijd een poster van de VVD voor het raam werd gehangen. Progressieven werden met argusogen bekeken en Van Kooten en De Bie waren in de jaren zeventig en tachtig – naast humor – zeker ook links engagement. Juist de VVD en De Telegraaf kregen er nog weleens van langs van het Simplisties Verbond.

Vermoedelijk heeft dat mijn vader op enige afstand gehouden. Terwijl hij (een paar klassen hoger) nota bene in dezelfde tijd als Kees en Wim op het Dalton Lyceum in Den Haag heeft gezeten. Een feit dat mij met grenzeloze trots kon vervullen, maar waarvan mijn vader niet erg onder de indruk was.

Kruisraketten

Van Kooten en De Bie brachten via de televisie dus linkse satire en maatschappijkritiek onze huiskamer binnen en dat zou zo blijven tot ik mijn ouderlijk huis verliet. Vooral De Bie kon flink tekeergaan tegen de kabinetten-Van Agt/Wiegel en -Lubbers, tegen alle bezuinigingen, de stationering van kruisraketten en de kerncentrale van Dodewaard. Ik nam alle uitzendingen met een microfoontje bij de tv op cassettes op. Mijn vader was liberaal genoeg om zijn zoon andere politieke standpunten te gunnen. Kom daar nu nog maar eens om.

De opvoeding door Wim de Bie ging verder dan politieke en maatschappelijke onderwerpen. Ik herinner mij een scène waarin De Bie zijn grote hobby lezen uit de doeken doet. Staande voor een grote boekenkast zegt hij: „Dit is een landschap van de geest. Ik heb dat zelf bedacht of ik heb het ergens gelezen. Maar in dit landschap ken ik feilloos de weg.”

Om vervolgens te demonstreren hoe snel hij Louis-Ferdinand Céline, E. du Perron, Friedrich Nietzsche en Willem Frederik Hermans weet te vinden. Mijn nieuwsgierigheid naar al deze schrijvers was onmiddellijk gewekt.

Morele autoriteit

Wim de Bie was voor mij, naast die ontzettend geestige man, ook iemand met morele autoriteit. Een zeldzame eigenschap.

Ik heb mij vaak afgevraagd of ik op die tentoonstelling de vier extra stappen had moeten zetten. Om... ja, om wat te doen? Hem storen in zijn gesprek? Wachten op het moment om hem een hand te kunnen geven? Wat moet je zeggen tegen een held?

Verlegenheid was Wim de Bie niet vreemd. Dat vind ik een geruststellende gedachte. Vaarwel, meneer De Bie. U bent onvergetelijk.

Deze column verscheen op 29 maart 2023 in De Telegraaf