In De Telegraaf was dinsdag het verhaal te lezen van de gevluchte Palestijn Mohammed Altlooli. Gevlucht uit Gaza in 2017 voor de Hamas-terreur. Zijn relaas over de onvrede onder de Gazanen over de macht en het optreden van Hamas tegen de eigen bevolking is een zeldzaam geluid in de Nederlandse media. Journalistieke afstand en nuance zijn vanaf dag één zoek in de berichtgeving over deze oorlog. Daarmee dragen nieuwsmedia gevaarlijk bij aan de polarisatie die dit conflict al van zichzelf opwekt.
De bevrijding van vier Israëlische gijzelaars afgelopen zaterdag in het hart van de Gazastrook was spectaculair. Een speciale afdeling van het Israëlische leger had de vier gijzelaars na 245 dagen gevangenschap gelokaliseerd en bevrijd. Wat een snelle verrassingsactie had moeten worden ontaardde echter in een zwaar vuurgevecht met gewapende Hamasstrijders toen die de bevrijdingsoperatie in de gaten kregen. Daarbij sneuvelde een Israëlische soldaat. Aan de andere kant viel een onbekend aantal slachtoffers. Hamas riep al snel dat het om meer dan 200 doden en 300 gewonden ging. Daarbij maakt Hamas nooit onderscheid tussen gewapende groepen en burgers.
Zonder bron of getuigen
’Israël bevrijdt vier gijzelaars en richt bloedbad aan’, schreef het AD. Zonder één betrouwbare bron ’wist’ de krant op de dag zelf al, dat de schuld van het bloedbad bij Israël lag. Ook de Volkskrant zat zonder bonafide getuigen, maar liet de beschrijving van wat had plaatsgevonden over aan de minst betrouwbare bron ter plaatse - en partij in deze oorlog - Hamas: ’Hamas noemt bevrijdingsactie ongekend wreed’. Een terreurgroep die zelf deze reputatie bezit en een actie van zijn vijand ’ongekend wreed’ noemt! Hier is niets nieuwswaardig of zelfs maar informatief aan.
Deze manier van rapporteren past helemaal in de trend om nieuwsberichten te vermengen met meningen, waarbij de mening het ’nieuws’ wordt. Dat zagen we ook de volgende dag in het tv-programma Buitenhof. Daar zat de commandant der strijdkrachten Onno Eichelsheim om te praten over D-day 1944 en de veiligheid in Europa nu. Maar de redactie zal hem voor de uitzending nog even gevraagd hebben naar zijn mening over de bevrijdingsactie van Israël.
Vond Eichelsheim het geweld van Israël eigenlijk niet ’buitenproportioneel’? Ja, dat vond hij. En voordat er in de uitzending met D-day begonnen werd vroeg de presentatrice naar de mening van de generaal, die haar door de redactie was ingefluisterd. De Nederlandse generaal was er niet bij geweest in Gaza. Hij had net zo weinig informatie over wat zich daar had afgespeeld als ieder ander. Maar hij vond wel dat Israël te veel geweld gebruikt had.
Vragen
De uitspraak van de commandant was genoeg voor Buitenhof, want verder ging het gesprek over D-day. Kijkers bleven achter met vragen. Zoals: hoe kon de commandant dit beoordelen? Waar baseerde hij zijn mening op? Had hij misschien meer informatie dan wij? En zo niet, waarom praatte hij voor zijn beurt? Een van de journalistieke paradepaarden van de NPO kon het niet schelen. Er was een quote voor op de sociale mediakanalen en daar ging het om. Hier was geen sprake van een vraaggesprek, maar van meningen hengelen.
Steeds vaker winnen meningen het van de feiten in het nieuws. Zeker in de berichtgeving over deze oorlog. In de aanklacht van Zuid-Afrika tegen Israël over mogelijk genocide in Gaza moest de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof het in de pers afleggen tegen wat Zuid-Afrika en de Palestijnse Autoriteit van de uitspraak vónden. Het Hof benadrukte dat er geen sprake is van een verdenking van genocide. Maar de Palestijnse Autoriteit en Zuid-Afrika vónden het een eerste stap in die richting. En dat werd het nieuws.
Waarom winnen meningen het van de feiten? Omdat meningen doorgaans sneller te vinden zijn dan de feiten. Ook omdat meningen vaak beter verkopen dan de feiten. Buitenhof krijgt meer uit een generaal als er naar zijn mening wordt gevraagd, dan als er gevraagd wordt naar zijn feitenkennis over een militaire operatie waar hij niet bij was.
Dat Hamas roept dat Israël ’ongekend wreed’ is en ten minste 200 doden op z’n geweten heeft, levert meer aandacht op, dan als je moet opschrijven dat er nog veel onduidelijk is, ook over het aantal burgerslachtoffers. Maar bovenal hebben te veel journalisten partij gekozen in deze oorlog. En dat klinkt door in de onderwerpen, de uitleg en het nieuws.
Ik las deze week dat er bij de grote Franse kranten Le Monde en Libération loopgraven over de redacties zijn getrokken. Met aan de ene kant veelal jonge redacteuren die het in alles wensen op te nemen voor de Palestijnse zaak en aan de andere kant de meer traditionele journalisten, die daar niets van willen weten en liever meer afstand houden.
Uithuil-sessies
Die veel te grote emotionele betrokkenheid van een nieuwe lichting journalisten resulteerde op de NOS-redactie eerder in zogenoemde ’uithuil-sessies’, waarin redacteuren hun gevoelens van onrecht en woede de vrije loop konden laten. Er werd niet gehuild over de slachting die Hamas op 7 oktober had aangericht, maar over de reactie erop van Israël. De geloofwaardigheid van nieuwsmedia loopt inmiddels ernstig gevaar, omdat emoties en partijdigheid redacteuren tot woede en wanhoop brengen en een feitelijke en gebalanceerde berichtgeving onmogelijk maken. En dat pusht de polarisatie naar nieuwe hoogtes.
Deze column verscheen op 13 juni 2024 in De Telegraaf
Reactie plaatsen
Reacties